heat waves: తీరప్రాంతాల్లో 35 డిగ్రీల ఉష్ణోగ్రతలు కూడా డేంజరే.. హీట్ వేవ్ వెనకున్న సైన్స్ చెప్పేదిదే..

భారత వాతావరణ శాఖ (IMD) గత పక్షం రోజుల్లో దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాలకు వడగాలుల హెచ్చరికలను పంపింది. సముద్ర తీర ప్రాంత వాతావరణం కారణంగా ఉష్ణోగ్రతలు ఎక్కువగా ఉండే ముంబై వంటి ప్రాంతాల్లో కూడా వడగాల్పులు వీస్తున్నాయి. అయితే, వడగాల్పులను ముందే గుర్తించి, సరైన సమయంలో ప్రజలను హెచ్చరించడం ద్వారా వడ దెబ్బల బారి నుంచి ప్రజలను కాపాడగలుగుతున్నారు. ఈ వేసవిలో తీవ్రమైన ఉష్ణోగ్రతల నుంచి ప్రజలను కాపాడేందుకు స్థానిక ప్రభుత్వాలు మరింత సిద్ధంగా ఉండటానికి వాతావరణ శాఖ క్రమం తప్పకుండా హెచ్చరికలను జారీ చేస్తుంది. ఇటీవలి కాలంలో ఈ వడగాల్పుల అంచనాలు 88% వరకు కచ్చితత్వంతో ఉంటున్నాయి.

హీట్ వేవ్ అంటే ఏమిటి?

నిజానికి హీట్ వేవ్స్ (Heat waves) ను నిర్ధారించే సార్వత్రిక శాస్త్రీయ పద్ధతి లేదు. ఉష్ణోగ్రతలు, భౌగోళిక వాతావరణం, కాలమాన పరిస్థితులు ఆధారంగా హీట్ వేవ్ నిర్వచనం మారుతూ ఉంటుంది. సాధారణ గరిష్ట ఉష్ణోగ్రతల కంటే అసాధారణంగా అధిక ఉష్ణోగ్రతలున్న సమయాన్ని హీట్ వేవ్స్ సమయంగా భారత జాతీయ విపత్తు నిర్వహణ అథారిటీ (NDMA) నిర్వచించింది. హీట్ వేవ్స్ ప్రజల ఆరోగ్యంపై తీవ్రమైన ప్రతికూల ప్రభావాన్ని కలిగిస్తాయి. కొన్ని సమయాల్లో మరణాలు కూడా సంభవిస్తాయి. అందువల్ల, ఆ సమయలో బయట తిరగడం శ్రేయస్కరం కాదు.

గత దశాబ్దంలో తరచూ హీట్ వేవ్స్

హీట్ వేవ్స్ లేదా వడగాల్పులను (Heat waves) నిర్ధారించడానికి వాతావరణ శాఖ కొన్ని ప్రమాణాలను అనుసరిస్తుంది. అవి ఆయా ప్రాంతాల్లోని గరిష్ట ఉష్ణోగ్రతలు, గాలిలో తేమ, సాధారణ ఉష్ణోగ్రతల నుంచి అసాధారణ మార్పు.. మొదలైనవి. సాధారణంగా వర్షాకాలానికి ముందు నెలల్లో వడగాలులు (Heat waves) సంభవిస్తాయి. అయితే గత దశాబ్దంలో తరచూ, దీర్ఘకాలికంగా వడగాల్పులు వీస్తున్నాయి. అదృష్టవశాత్తూ, వాతావరణ శాస్త్రవేత్తలకు ఇప్పుడు వడగాల్పుల డైనమిక్స్ పై మంచి అవగాహన ఉంది.

వర్షాభావ పరిస్థితులు

వర్షాలు లేకపోవడం, నేలలో తేమ లేకపోవడం వంటి స్థానిక పరిస్థితులు వడగాలులకు (Heat waves) కొంత కారణమైనప్పటికీ.. వాస్తవానికి వడగాల్పులు వాతావరణ మార్పుల వల్ల ఎక్కువగా సంభవిస్తాయని గతంలో భూ విజ్ఞాన మంత్రిత్వ శాఖ కార్యదర్శిగా పనిచేసిన వాతావరణ నిపుణుడు ఎంఎన్ రాజీవన్ చెప్పారు. వడగాలుల (Heat waves) ప్రాథమిక డైనమిక్స్ తెలుసుకోవడం ద్వారా వాటిని మూడు, నాలుగు రోజులు ముందుగానే దాదాపు 100 శాతం కచ్చితత్వంతో వాటిని అంచనా వేయవచ్చని, అవి ఎంతకాలం ఉంటాయో కూడా అంచనా వేయగలమని రాజీవన్ చెప్పారు. ఆయన ఐఎండీలో 20 ఏళ్లకు పైగా పనిచేశారు.

ఐఎండీ వడగాలుల అంచనా

ఉష్ణోగ్రత, సాపేక్ష తేమ, పీడనం, గాలి వేగం, గాలి దిశ తదితర డేటాను సేకరించడానికి ఐఎండీ (IMD) దేశవ్యాప్తంగా ఉన్న దాని ఉపరితల అబ్జర్వేటరీల నెట్ వర్క్ పై ఆధారపడుతుంది. వారు సాధారణ గరిష్ట ఉష్ణోగ్రతను లెక్కించడానికి రోజువారీ గరిష్ట ఉష్ణోగ్రత డేటాను ఉపయోగిస్తారు. దీని ఆధారంగా, ఒక నిర్దిష్ట ప్రాంతంలో హీట్ వేవ్స్ ప్రమాణాలను నిర్వచిస్తారు. ఐఎండీ శాస్త్రవేత్తలు ప్రాథమిక పరిస్థితులు, పరిశీలనాత్మక డేటాను న్యూమరికల్ వెదర్ ప్రిడిక్షన్ మోడల్స్ లోకి ఫీడ్ చేసి హీట్ వేవ్స్ అంచనాలను రూపొందిస్తారు. వివిధ రకాల అంచనాల కోసం వేర్వేరు నమూనాలను ఉపయోగిస్తారు. అవి షార్ట్ రేంజ్ (short-range), ఎక్స్టెండెడ్ రేంజ్ (extended range), సీజనల్ (seasonal). హీట్ వేవ్ వస్తుందని ఏ మోడల్ కూడా చెప్పలేదు. హీట్ వేవ్ కు అవకాశమున్న పారామీటర్లను మాత్రమే ఇది అంచనా వేయగలదని రాజీవన్ స్పష్టం చేశారు.

హీట్ వేవ్ డేటా ఖచ్చితత్వం

గత దశాబ్దంలో, అన్ని రకాల తీవ్రమైన వాతావరణ సంఘటనల అంచనా ఖచ్చితత్వం సుమారు 50% పెరిగింది. ఇది ఎక్కువ డేటా, మెరుగైన డేటా ప్రాసెసింగ్ పద్ధతుల వల్ల సాధ్యమైంది. ముఖ్యంగా వడగాలులను 88 శాతం కచ్చితత్వంతో 24 గంటల ముందే అంచనా వేయగలుగుతున్నారు. గత ఏడాది ఎర్త్ అండ్ స్పేస్ సైన్స్ జర్నల్ లో ప్రచురితమైన ఒక పత్రంలో రాజీవన్, అతని సహ రచయిత పీ. రోహిణి భారతదేశంలో హీట్ వేవ్స్ (Heatwave news) ను అంచనా వేయడంలో వివిధ నమూనాల సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేశారు. యూరోపియన్ సెంటర్ ఫర్ మీడియం రేంజ్ వెదర్ ఫోర్ కాస్ట్స్ (ECMWF) మోడల్ భారత్ లో వడగాల్పులను అంచనా వేయడంలో బాగా పనిచేస్తుందని వారు గుర్తించారు.

తీరప్రాంతాల్లో 35 డిగ్రీల ఉష్ణోగ్రతలు కూడా డేంజరే..

దేశంలో వడగాలులను పర్యవేక్షించడానికి ఐఎండీ ఉపయోగించే ప్రాధమిక పారామీటర్ పగటిపూట ఉష్ణోగ్రత లేదా గరిష్ట ఉష్ణోగ్రత. అయితే, రాత్రి ఉష్ణోగ్రతలు కూడా మన శరీరాలను ప్రభావితం చేస్తాయి. గుర్తుంచుకోవలసిన మరొక అంశం ఏమిటంటే, వడగాలులను నిర్ధారించడానికి ఉష్ణోగ్రతలను మాత్రమే పరిగణనలోకి తీసుకుంటే సరిపోదు. ఒకవేళ, గాలిలో తేమ 70% ఉంటే 35 డిగ్రీల ఉష్ణోగ్రతలు కూడా మనకు హానికరంగా మారుతాయి. ముంబై, వైజాగ్ వంటి దేశంలోని అనేక తీరప్రాంతాలలో ఈ పరిస్థితి ఉంది.