అర్ధరాత్రి వరకు స్క్రోలింగ్, గేమింగ్.. నిద్ర లేమితో కుదేలవుతున్న జెన్-Z ఆరోగ్యం, మానసిక ప్రశాంతత

ఆరోగ్యానికి మూల స్తంభాలలో నిద్ర ఒకటి. కానీ, 1997 నుంచి 2012 మధ్య జన్మించిన 'జెన్-Z' (జనరేషన్-Z) యువత మాత్రం, తగినంత విశ్రాంతి పొందడంలో అపూర్వమైన సవాళ్లను ఎదుర్కొంటున్నారు. దీన్ని పెద్దలు 'దురలవాటు'గా కొట్టిపారేయవచ్చు. కానీ, దీని వెనుక ఉన్న వాస్తవం చాలా క్లిష్టమైంది. నిరంతర డిజిటల్ వినియోగం, తీవ్రమైన ఆందోళన (Anxiety) స్థాయిలు, పెరుగుతున్న డిప్రెషన్ కేసులు ఈ దీర్ఘకాలిక నిద్ర లేమికి (Chronic Sleep Deficit) ప్రధాన కారణాలుగా మారుతున్నాయి.

'సైన్స్‌డైరెక్ట్'లో ప్రచురితమైన ఒక అధ్యయనం ప్రకారం, ఈ యువత రోజుకు కేవలం 6 గంటల నిద్ర మాత్రమే పొందుతున్నారు. ఇది యువకులు, యుక్త వయస్కులకు సిఫార్సు చేసిన 8 నుంచి 10 గంటల కంటే చాలా తక్కువ. జెన్-Zలో దీర్ఘకాలిక నిద్ర లేమి కేవలం మానసిక ఆరోగ్యాన్నే కాదు, వారి ఆలోచనా సామర్థ్యాలు, మొత్తం ఆరోగ్యాన్ని కూడా తీవ్రంగా ప్రభావితం చేస్తోందని నిపుణులు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు.

స్క్రీన్ టైమ్: నిద్రపై తీవ్ర ప్రభావం

జెన్-Z నిద్ర సమస్యలకు ప్రధాన కారకం డిజిటల్ టెక్నాలజీ. స్మార్ట్‌ఫోన్‌లు, ట్యాబ్లెట్‌లు, ల్యాప్‌టాప్‌ల నుంచి వెలువడే 'బ్లూ లైట్' మెలటోనిన్ (Melatonin - నిద్ర హార్మోన్) ఉత్పత్తిని అడ్డుకుంటుంది. ఇది సహజ నిద్ర చక్రాన్ని పూర్తిగా దెబ్బతీస్తుంది.

సామాజిక మాధ్యమాలు, స్ట్రీమింగ్, ఆన్‌లైన్ గేమింగ్ వంటివి 'నిద్ర వాయిదా వేయడానికి' దారితీస్తున్నాయి. అంటే, విశ్రాంతిని వదులుకుని యువత అర్ధరాత్రి వరకు వాటికి అంకితమవుతున్నారు. పడుకోవడానికి ఒక గంట ముందు డివైజ్‌ల వాడకాన్ని ఆపేసిన టీనేజర్లు, వారంలో దాదాపు రెండు గంటల అదనపు నిద్రను పొందుతున్నారని పరిశోధనలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. అయితే నోటిఫికేషన్‌లు, 'ఏదైనా మిస్ అవుతానేమో' (FOMO - Fear of Missing Out) అనే భయం.. యువతను డిస్‌కనెక్ట్ అవ్వకుండా అడ్డుకుంటున్నాయి. ఇది ఆందోళన, చిరాకు, మూడ్ డిస్ట్రబెన్సెస్‌ను పెంచుతోంది.

ఒత్తిడి, హార్మోన్ల మార్పుల ప్రభావం

జెన్-Z యువత మునుపెన్నడూ లేనంత ఒత్తిడిని ఎదుర్కొంటున్నారు. ప్రపంచవ్యాప్తంగా, గత మూడేళ్లలో మానసిక ఆరోగ్యం క్షీణించిందని ఈ వర్గంలో 25% మంది నివేదించారు. అదే 'బేబీ బూమర్స్'లో కేవలం 14% మాత్రమే. ముఖ్యంగా మహిళా యువత తీవ్రంగా ప్రభావితమవుతున్నారు.

• ఆర్థిక ఒత్తిళ్లు.
• అకడమిక్ ఒత్తిళ్లు.
• సోషల్ మీడియాలో ఇతరులతో పోల్చుకోవడం.

...వంటి అంశాలు 'కార్టిసాల్' (Cortisol - ఒత్తిడి హార్మోన్) స్థాయిలను పెంచి, నిద్రకు భంగం కలిగిస్తున్నాయి. అంతేకాకుండా, యుక్తవయస్సు, సహజ హార్మోన్ల మార్పుల కారణంగా వారి అంతర్గత జీవ గడియారం (Internal Clock) కూడా ఆలస్యంగా పనిచేస్తుంది. దీనితో, టీనేజర్లు సహజంగానే ఆలస్యంగా నిద్రపోవడానికి సిద్ధంగా ఉంటారు.

ఈ కారకాలన్నీ, సరైన నిద్ర పరిశుభ్రత లేకపోవడం, ఉదయం త్వరగా లేవడం, శారీరక శ్రమ లేకపోవడం వంటి వాటితో కలసి, అలసట, జ్ఞాపకశక్తి సమస్యలు, భావోద్వేగ అస్థిరతకు దారితీస్తున్నాయి.

సైకియాట్రిస్ట్ డా. మేఘా అగర్వాల్ ఏమంటున్నారు?

కైలాష్ దీపక్ హాస్పిటల్‌లోని కన్సల్టెంట్ సైకియాట్రిస్ట్ డా. మేఘా అగర్వాల్, 'హిందుస్థాన్ టైమ్స్ లైఫ్‌స్టైల్‌'కి ఇచ్చిన ఇంటర్వ్యూలో ఈ నిద్ర లేమి సమస్య తీవ్రతను వివరించారు. ఈ దెబ్బతిన్న నిద్ర విధానాలు వారి మానసిక ఆరోగ్యాన్ని దెబ్బతీస్తున్నాయని, తద్వారా ఒత్తిడి, ఆందోళన, మూడ్ స్వింగ్స్ పెరగడానికి దారితీస్తున్నాయని ఆమె తెలిపారు.

"జెన్-Zలో నిద్రలేమి (Insomnia), స్లీప్ అప్నియా, రెస్ట్‌లెస్ లెగ్ సిండ్రోమ్ వంటి నిద్ర రుగ్మతలు ఎక్కువగా కనిపిస్తున్నాయి. వీటికి చికిత్స చేయకపోతే, అవి మానసిక ఆరోగ్యం, ఏకాగ్రత, రోగనిరోధక శక్తిని మరింత దిగజార్చగలవు" అని డాక్టర్ మేఘా అగర్వాల్ హెచ్చరించారు.

పరిష్కార మార్గాలు: ఆరోగ్యకరమైన నిద్ర కోసం ఏం చేయాలి?

ఆరోగ్యకరమైన నిద్ర విధానాలను పునరుద్ధరించడానికి, డాక్టర్ మేఘా అనేక మార్గాలను సూచించారు.

డిజిటల్ కర్ఫ్యూ: నిద్రపోయే సమయానికి ఒక గంట ముందు అన్ని డిజిటల్ పరికరాలను దూరంగా ఉంచాలి.

బ్లూ లైట్ ఫిల్టర్లు: రాత్రిపూట డివైజ్‌లు వాడాల్సి వస్తే, బ్లూ లైట్ ఫిల్టర్లను ఉపయోగించాలి.

మైండ్‌ఫుల్‌నెస్, మెడిటేషన్: ధ్యానం, శ్వాస వ్యాయామాలు వంటివి ఒత్తిడిని తగ్గించి నిద్రను మెరుగుపరుస్తాయి.

ఒకే సమయానికి నిద్ర, మేల్కొలుపు: వారాంతాల్లో కూడా ఒకే సమయానికి నిద్ర లేవడం అలవాటు చేసుకోవాలి.

సూర్యరశ్మి: పగటిపూట సూర్యరశ్మికి గురికావడం వలన అంతర్గత నిద్ర చక్రాన్ని నియంత్రించుకోవచ్చు.

CBT-I & సప్లిమెంట్స్: అవసరమైతే, కాగ్నిటివ్ బిహేవియరల్ థెరపీ ఫర్ ఇన్సోమ్నియా (CBT-I), మెలటోనిన్ సప్లిమెంట్లను వైద్యుల సలహా మేరకు ఉపయోగించాలి.

డాక్టర్ మేఘా అగర్వాల్ ఒక సాంస్కృతిక మార్పు అవసరాన్ని నొక్కి చెప్పారు. "విశ్రాంతి అనేది విలాసం కాదు. ప్రాధాన్యత కలిగిన అవసరం అనే భావనను ప్రతి ఒక్కరూ అలవర్చుకోవాలి. సరైన అవగాహన, ఆచరణాత్మక వ్యూహాలు, సామాజిక మద్దతుతో, జెన్-Z ఈ దీర్ఘకాలిక నిద్ర లేమి చక్రాన్ని బద్దలు కొట్టవచ్చు. తద్వారా మానసిక, మేధో, భావోద్వేగ శ్రేయస్సును మెరుగుపరుచుకోవచ్చు" అని ఆమె తెలిపారు.

(పాఠకులకు సూచన: ఈ కథనం కేవలం సమాచార ప్రయోజనాల కోసం మాత్రమే. ఇది వృత్తిపరమైన వైద్య సలహాకు ప్రత్యామ్నాయం కాదు. మీకు నిద్ర లేదా మానసిక ఆరోగ్య సమస్యలు ఉంటే, దయచేసి అర్హత కలిగిన వైద్య నిపుణుడిని సంప్రదించండి.)